Bruggen bouwen en over grenzen denken
Nieuwe Waarden AlblasserwaardVijf nieuwe bruggen, een kanaal, een stuw, een sluis, twee gemalen, en dat alles (en meer!) binnen één projectgebied. Het project Nieuwe Waarden Alblasserwaard is een bijzonder complexe uitdaging. Die diversiteit en complexiteit vragen volgens boosters Joep Ottenhoff en Niek Reijers om bruggen bouwen: niet alleen in de leefomgeving, maar ook spreekwoordelijk. “Door vanuit systeemdenken verbindingen te leggen en over grenzen te denken, hebben we echt iets kunnen betekenen.”
Kunnen jullie iets vertellen over de inhoud van het project?
“Feitelijk is de vraag die er ligt vanuit Waterschap Rivierenland: maak dit gebied waterveilig én zorg voor voldoende water, voor nu en in de toekomst”, vertelt Niek. “We hebben het dan over een watersysteem dat letterlijk eeuwenoud is: het is voor een deel al in de middeleeuwen zo ingericht. Dat watersysteem zit nu aan zijn grenzen, dus het moet robuuster en toekomstbestendig worden gemaakt. In de praktijk betekent dit dat er een breed scala aan werkzaamheden plaats dient te vinden.” “We hebben het dan in eerste instantie over het realiseren van een nieuw gemaal, vlakbij Hardinxveld-Giessendam”, vult Joep aan. “Dit gemaal moet helpen om de waterpeilen binnen het watersysteem te beheersen. Om het water daar te krijgen, wordt een nieuw kanaal aangelegd tussen de Giessen en de Beneden Merwede. Dit kanaal gaat dwars door een leefomgeving, wat op zijn beurt weer leidt tot de urgentie van het bouwen van meerdere bruggen. De optelsom vormt een sneeuwbaleffect van een groot aantal noodzakelijke bouwwerken, waaronder vijf bruggen, een stuw, een sluis, twee gemalen en meer.”
Dat klinkt als een enorm project!
Joep: “Dat is het ook! Binnen het gebied zijn bovendien veel raakvlakken met infrastructurele werken, zoals met de spoorlijn en de snelweg die er liggen. En dan is er nog Kinderdijk, dat in het gebied ligt en waar iedere dag zo’n 1.000 toeristen komen.” Niek: “Tijdens de werkzaamheden moet uiteraard alles blijven functioneren; je wilt niet dat er iemand natte voeten krijgt!”
Hoe begin je aan zo’n omvangrijke opdracht?
Niek: “Ik was als eerste consultant vanuit Dutch Boosting Group betrokken bij dit project. Later zijn ook Joep en onze collega’s Femke Verhoeff en Jules van Liefland aangesloten. We zijn begonnen met het structureren en boven tafel krijgen van alle informatie die er lag. Door de vele verschillende bronnen van informatie, was dat een enorme puzzel. Nadat we grip hadden op de processen en structuren, is er ter controle een ‘gate review’ geweest. Gebaseerd op de verbeterpunten uit de gate review heb ik, met hulp van mijn collega’s, het Plan Expliciet Werken (PEW) ontwikkeld, gepland en uitgevoerd. Binnen het plan staat een werkwijze op basis van systeemdenken centraal. Daarin zat in deze fase van het project ook onze meerwaarde: het verzamelen, structureren, expliciet maken en spiegelen van alle informatie. Daarbij haalden we ook de belangen op van de interne stakeholders, want die waren in sommige gevallen nog niet vastgelegd. Daarna konden we de eisensets voor dit project vast gaan stellen, waarbij we per thema de boel hebben beetgepakt: van hydrologie tot onderhoud en cybersecurity tot fysieke beveiliging.” “We konden natuurlijk niet alles tegelijk aanpakken”, vult Joep aan. “Daarom hebben we gekeken naar de risico’s die er aan ieder thema hangen en wat we op basis daarvan écht eerst op zouden moeten pakken.”
“Tijdens de werkzaamheden moet uiteraard alles blijven functioneren; je wilt niet dat er iemand natte voeten krijgt!”
Hoe ging het verder?
“Op basis van de opgehaalde eisen en belangen konden er expliciete keuzes gemaakt worden binnen het project”, vervolgt Joep. “Ook ontwikkelden we op basis hiervan een actielijst met 350 tot 400 acties die nodig zijn binnen het project.” Niek: “De eisen en belangen moesten uiteindelijk vertaald worden naar een plan waarmee de aannemer een vliegende start zou kunnen maken. We hebben alle eisen gecontroleerd, opgeschreven, goed vastgelegd… en bovendien keken we verder dan dat.” Niek: “Ik was als raakvlakmanager actief, wat betekent dat ik me bezighield met de raakvlakken van dit project met bijvoorbeeld de spoorlijn en de snelweg. Maar ook onder de grond zijn er dingen waar we rekening mee moeten houden: gasleidingen, elektriciteitskabels… Dat past ook heel erg bij systeemdenken: een denkwijze waarbij je ervan uitgaat dat alles met elkaar samenhangt. Dus als ik hier iets heel kleins verander, dan verandert er twee kilometer verderop misschien iets heel groots. Dat noemen we ook wel ‘waterbedeffecten’. Die waterbedeffecten in kaart brengen, is erg waardevol voor een complex project als dit.”
Wat was er zo leuk aan dit project?
Joep: “De diversiteit en de complexiteit! Dat het én een nieuw kanaal is én een nieuwe brug én een sluis én… Het ene moment zit je samen met een hydroloog om te bedenken welke ruimte je de aannemer kunt bieden om te werken, het volgende moment met ProRail over onderhoud van het spoor en dan met de plaatselijke watersportvereniging over een evenement dat zij organiseren.” Niek: “Systeemdenken helpt enorm om met al die stakeholders, die diversiteit en die complexiteit om te gaan. Als je ziet wat er in het verleden in dit gebied allemaal gebeurd is, maar ook wat er aan infrastructuur ligt én dat er allerlei andere factoren een rol spelen… Er verandert op heel veel plekken heel veel. Om een beetje grip te krijgen op het gebied, zijn we er helemaal doorheen gefietst.”
Wat voor andere factoren spelen een rol?
Niek: “Nou, de Middelkade van Kinderdijk is bijvoorbeeld op dit moment de scheiding tussen de twee watergangen de Overwaard en de Nederwaard. Binnen het project gaan we een opening maken in die Middelkade. Maar die kade ligt in een cultuurhistorisch gebied én het is een calamiteitenroute én er komen iedere dag zo’n 1.000 toeristen overheen. Al die facetten moeten een plek krijgen binnen het project.” Joep: “Zoals Niek net al aangaf: systeemdenken heeft daar erg bij geholpen.”
Om een beetje grip te krijgen op het gebied, zijn we er helemaal doorheen gefietst.
Kun je een voorbeeld geven van hoe dat allemaal samenkomt?
Niek: “Neem alleen al het ontwerp van een brug: voor de constructie van een brug is het misschien nodig om een pijler te plaatsen in het water. Maar zodra die pijler er staat, wordt de doorstroom in die watergang dus belemmerd. Om ervoor te zorgen dat er voldoende water door de watergang kan blijven stromen, moet die watergang verbreed worden. Ergens ligt technisch gezien een optimale breedte voor die watergang. Maar tegelijkertijd kunnen we niet overal de gewenste breedte van de watergang realiseren: dan kunnen we namelijk te maken krijgen met woningen die op de oevers staan, met wegen, met de spoorlijn, met ecologische aspecten… Er zitten bovendien kabels en leidingen in de grond, waardoor we ook niet eindeloos de diepte in kunnen.” Joep: “Dat is dus een hele puzzel om te leggen. En we hebben ál die informatie nodig om de juiste keuzes te kunnen maken. Het vastleggen en expliciet maken van die informatie mét de keuzes die daarbij horen, is dus essentieel.”
“Het voordeel van ons als systeemdenkers, is dat we over grenzen denken”, vervolgt Joep. “We schakelen zowel met omgevingsmanagers als met technisch managers, we gaan in gesprek met ProRail én met projectbeheersers: is deze oplossing wel geraamd binnen een project? Past het in de planning, binnen de scope? We bedienen het hele IPM-team (Integraal Projectmanagement). En daarmee bieden we meerwaarde. Want zoals zojuist al gezegd: voor veel vraagstukken binnen dit project is het noodzakelijk dat we álle puzzelstukjes hebben.”
Waar staat het project nu?
Joep: “We werken nu aan het opleveren van een gevalideerde stakeholders-eisenset voor de aannemer.” “Op die manier leggen we de basis voor de contractvorming”, vult Niek aan. “Wat geven we mee aan de aannemer, wat moet erin? En wat laten we juist vrij? Wie gaat wat doen? Wie is er verantwoordelijk? Hoe komt een aannemer fysiek gezien op de juiste plek? Hoe kunnen ze veilig werken? Hoe blijft het gebied bereikbaar voor iedereen die er woont, werkt of recreëert? Met dat soort vragen houden we ons in deze laatste fase ook bezig. Daarnaast blijven we met Dutch Boosting Group bezig om systeemdenken en Systems Engineering een goede plek te geven binnen het waterschap. Dat gaat dan in de volgende fase met een nieuw team verder, dat het waterschap en de aannemer in het bouwteam gaat begeleiden.”
Wat is de meerwaarde van Dutch Boosting Group binnen dit project?
Joep: “Dat we systeemdenken kunnen inzetten om enerzijds structuur aan te brengen, zaken expliciet te maken en keuzes te onderbouwen, en anderzijds om over grenzen te kijken, waardoor er inzicht kwam in de samenhang: de vele verbindingen en relaties die er liggen tussen alle facetten. Dat is waardevol.” Niek: “En mooi!” Joep: “Daar kunnen we denk ik echt impact mee maken.” Niek: “Ja, want alleen door inzicht te hebben in die samenhang en overzicht over al die ‘waterbedeffecten’, kun je een optimale inrichting van je project realiseren!”