Auteur: Inge van Berkel
Oceaanverzuring door de ogen van een vis
Een paar jaar geleden, tijdens een snorkeltochtje, keek een nieuwsgierige vis mij recht in de ogen. ‘Hallo, ik woon hier, wat kom je doen?’ Ik bekeek de situatie eens door zijn ogen en realiseerde me hoe achteloos wij mensen omgaan met water in onze leefomgeving. We bouwen er windmolenparken, gebruiken het als snelweg en dump voor vrachtschepen en als wingebied voor kostbare metalen. We lozen ons afvalwater in de rivieren, dat vervolgens naar de zee en de oceaan stroomt. Naar die vis. Voor wie dat water van levensbelang is.
Planetaire grenzen
Gelukkig zijn in Nederland sinds 1998 alle rioolstelsels aangesloten op een zuiveringsinstallatie. Maar wereldwijd stroomt meer dan 80% van het rioolwater ongezuiverd terug naar rivieren, meren en zeeën. En dat is nog los van de directe lozingen en afspoeling. Het is eigenlijk een wonder dat er nog zoveel leven is. De natuur heeft een indrukwekkend herstellend vermogen, maar dat vermogen heeft grenzen. Als we kijken naar de negen planetaire grenzen (zoals te zien op de afbeelding), dan blijkt dat helaas ook de verzuring van de oceanen nu de kritische grens heeft bereikt.
Bron: https://www.pik-potsdam.de/en/news/latest-news/seven-of-nine-planetary-boundaries-now-breached-2013-ocean-acidification-joins-the-danger-zone (internet, 15 oktober 2025)
Als we even teruggaan van de wereldwijde problematiek van de planetaire grenzen naar ons eigen land, dan zien we hier drie groepen stoffen die op basis van hun aard en omvang het meest zorgelijk zijn:
- PFAS: hardnekkige chemicaliën die niet afbreken en zich ophopen in ecosystemen. Ze zitten in blusschuim, coatings en zelfs cosmetica.
- Gewasbeschermingsmiddelen: pesticiden die via landbouwafspoeling in sloten en rivieren belanden en schadelijk zijn voor waterleven.
- Medicijnresten: hormoonverstorende stoffen en antibiotica die via ons rioolwater in het milieu komen.
Goed nieuws
Deze stoffen zijn moeilijk te verwijderen én ze blijven lang actief (‘forever toxic chemicals’). Ze veroorzaken bovendien niet alleen vervuiling, maar indirect ook de oceaanverzuring (zie kader). Dat klinkt dus allemaal niet al te best. Maar er is ook goed nieuws. Als we kijken naar PFAS, dan zien we dat er hard gewerkt wordt aan innovaties op het gebied van vervangende, milieuvriendelijke materialen. Met betrekking tot gewasbeschermingsmiddelen is er steeds meer aandacht voor bewuste dosering en de inzet van minder schadelijke alternatieven. Als het gaat om het verwijderen van medicijnresten uit rioolwater, zijn extra zuiveringsstappen mogelijk, zoals ozonisatie en actiefkoolfiltratie. Deze technieken halen vaak meer dan 80% van de medicijnresten uit het rioolwater. Aanpassingen van de zuiveringsinstallaties zijn dus mogelijk, maar erg kostbaar. Daarom is het óók van belang dat we bewuster omgaan met ons medicijngebruik: minder medicijnen gebruiken bespaart kosten én leidt rechtstreeks tot minder vervuiling van het oppervlaktewater.
Hoe vervuiling en oceaanverzuring elkaar rakenOceaanverzuring komt vooral door CO₂, maar zorgwekkende stoffen zoals PFAS, pesticiden en medicijnresten versterken indirect de stress. Ze hopen zich op in de Sea Surface Microlayer (SML) – een cruciale laag voor gasuitwisseling – en beïnvloeden microbiële processen die de koolstofcyclus reguleren. In kustgebieden, vaak ook koraalzones, leidt dit tot een dubbele bedreiging: verzuring én vervuiling. Samen maken ze herstel van kwetsbare ecosystemen nog uitdagender.
Richtlijnen vanuit Europa
Vanuit Europa zijn twee richtlijnen ontwikkeld om ons oppervlakte- en grondwater te beschermen tegen vervuiling: de Kaderrichtlijn Water en de Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Bij Dutch Boosting Group helpen we onze opdrachtgevers regelmatig bij opdrachten op, bij en rondom het water. Dus ook bij naleven van deze richtlijnen. Dat doen we graag. Want elke maatregel om vervuiling en lozingen te verminderen, elke innovatie in waterzuivering, helpt het herstel. De verzurende oceaan heeft daar baat bij, los van alle acties om CO2 te reduceren. Als wij het water een kans geven om gezond te blijven, blijft het water werken in het voordeel van ons, aardbewoners. En in het voordeel van de waterbewoners, zoals die nieuwsgierige vis.
Inge van Berkel
Consultant Dutch Boosting Group
